Pokojowa nagroda mebla #2

W zeszłym tygodniu poznaliście pierwsze piętnaście fińskich słówek, które należą do najprostszego typu rzeczowników i przymiotników – nazwaliśmy go tutaj typem kirja. Przy okazji dowiedzieliście się też, jak stworzyć mianownik liczby mnogiej dla tej właśnie grupy. Jeśli jeszcze tam nie zajrzeliście albo troszkę zdążyliście już zapomnieć, w ramach przypomnienia zaczniemy od ostatniej grafiki.

Jest to dla nas grafika o tyle przydatna, że dzisiaj zajmiemy się pierwszym podtypem typu kirja – podtypem matto, czyli takim, w którym zachodzi zmiana stopnia, a dokładniej: jego osłabienie. Być może brzmi to dla was jak czarna magia, ale i w tym nie ma nic trudnego. Po kolei. Najpierw ustalmy, jakie mamy dziś słówka i jak na tej naszej tabeli umiejscowić ten nowy podtyp. Słówka to:

matto = dywan
pöytä = stół
lippu = flaga, bilet
paita = koszula (proszę nam tu nie kłamać, że nie macie ani jednej koszuli bądź koszulki, która stanowi wierzchnią dekorację waszego pokoju!)
ruoka = jedzenie
peitto = koc
kahvikuppi = filiżanka (do kawy)
lamppu = lampa
katto = sufit, dach
kaappi = szafa, szafka
ruutu = ekran, kratka (to jedno z bardziej wieloznacznych słów i w zależności od kontekstu można je różnie interpretować, ale na pewno przyda się przy dzisiejszym zagadnieniu gramatycznym)
laatikko = pudełko, szuflada (a w skrajnych przypadkach nawet zapiekanka!)
kukka = kwiat
maljakko = wazon
ruukku = doniczka.

No dobrze, mamy już nasze kolejne 15 słówek. Wiemy też, że będą one jakimś nowym podtypem znanego już nam typu kirja. Na początek umieśćmy więc ten podtyp w naszej tabelce.

Na pierwszy rzut oka wygląda na to, że jest to ten sam typ – słowa te kończą się na krótką samogłoskę (ale nie e). Co jest więc w nich wyjątkowego? Żeby to zauważyć, spójrzmy na podział na sylaby.

Być może już zauważyliście, że wszystkie te słowa zaczynają ostatnią sylabę na jedną z trzech spółgłosek: p, t lub k. Te właśnie spółgłoski, gdy będziemy dane słowo jakoś odmieniać (chociaż też nie zawsze – tym jednak będziemy martwić się później) będą podlegać zmianie stopnia. W typie matto, (jeśli spróbujemy utworzyć, na przykład, znany nam już mianownik liczby mnogiej) będziemy mieć do czynienia z osłabieniem stopnia, które sprowadza się przede wszystkim do tego, że:

długie (=podwójne) spółgłoski pp, tt i kk, które występują na granicy przedostatniej i ostatniej sylaby (mat-to, kaap-pi, kuk-ka) się skracają i zamiast dwóch zrobi się jedna. Mamy więc: matot, kaapit, kukat.
krótka (=pojedyncza) spółgłoska t, która pojawi się na początku ostatniej sylaby, a przed nią będzie samogłoska* (pöy-tä, pai-ta, ruu-tu), zmienia się w d. Mamy więc: pöydät, paidat, ruudut
krótka spółgłoska k, która pojawi się na początku ostatniej sylaby, a przed nią będzie samogłoska* (ruo-ka), zanika. Mamy więc: ruoat. Pomińmy na razie fakt, że jedzenie nie jest zbyt policzalne i ta liczba mnoga wam się do niczego nie przyda – naprawdę trudno jest znaleźć słowo tego typu, które da się znaleźć w pokoju, wybaczcie nam.

Oczywiście to tylko najważniejsze reguły, dobre na początek. Sprawdzą się one przy tych rzeczownikach, które poznaliście dzisiaj – i większości innych. Poćwiczcie w Quizlecie nowe słówka, przyklejcie je na stoły, szafki i sufity, przy okazji próbując z pamięci utworzyć dla nich liczbę mnogą i dopiszcie je na te same karteczki, a następnie w razie wątpliwości sprawdźcie z grafiką, czy dobrze zapamiętaliście.

A już za tydzień poznacie pozostałe często występujące** zasady zmiany stopnia w podtypie matto, czyli co się stanie, jeśli przed pojedynczym p, k i t znajdzie się spółgłoska. I co się w ogóle stanie, jeśli będzie samo p?

*lub niektóre spółgłoski.

**Tak, piszę uczciwie: „często występujące”, ponieważ są też i takie, przydają się rzadko kiedy, a przykładów znajdzie się tylko kilka w całym języku i na pewno nie obyłoby się bez wychodzenia z domu – a tego byśmy nie chcieli.